ثنا الهی
بخش رسانه‌ها یکی از معدود عرصه‌هایی است که زنان تحت حاکمیت طالبان هنوز می‌توانند در آن فعالیت کنند؛ اما قوانین سخت‌گیرانه‌ی این گروه، زنان را با فشارهای زیادی مواجه کرده است. محدودیت در آزادی حرکت، پوشش اجباری و الزام به استفاده از ماسک هنگام اجرای برنامه‌های تلویزیونی تنها بخشی از این فشارها هستند.
براساس گزارش‌ها، استخبارات طالبان نمایندگانی را برای نظارت و کنترل رسانه‌ها تعیین کرده‌اند.
فلورانس (نام مستعار)، خبرنگار ۲۷ ساله‌ای است که با پنج سال تجربه‌ی کاری در رسانه‌ها، اکنون در یکی از رسانه‌های محلی افغانستان فعالیت دارد. به دلایل امنیتی، موقعیت دقیق او ذکر نمی‌شود.
تابستان سال گذشته، در یکی از روزهای طولانی کاری، فلورانس و یکی از همکارانش در زمان استراحت، لحظاتی با صدای بلند خندیدند؛ بلافاصله نماینده‌ی استخبارات طالبان به آن‌ها هشدار داد که در صورت تکرار چنین رفتاری، با برخورد جدی مواجه خواهند شد. پس از این اتفاق، مدیران رسانه تأکید کردند که باید تمام قوانین طالبان را رعایت کنند، چرا که این گروه در پی یافتن کوچک‌ترین بهانه‌ای برای حذف زنان از عرصه‌ی رسانه‌ها است.
این روایت فلورانس است:
ما مجبوریم قوانین طالبان را رعایت کنیم و حق نداریم علیه حکومت آن‌ها صحبت کنیم. برنامه‌های زنان و مردان کاملاً از یکدیگر جدا هستند و هیچ مجری زن اجازه ندارد برای مخاطبان مرد برنامه اجرا کند. حتی در برنامه‌هایی که ویژه‌ی زنان است، اجازه‌ی خندیدن نداریم؛ فقط می‌توانیم از پشت ماسک لبخند بزنیم، آن‌هم به‌گونه‌ای که آشکار نباشد. همچنین، هیچ‌گونه حرکت بدنی که باعث نمایان شدن برجستگی‌های بدن شود، مانند حرکت دست یا سر، مجاز نیست. ما در یک چهارچوب بسیار محدود کار می‌کنیم.
در گذشته، رسانه‌ها بخشی برای بررسی کیفیت کاری کارمندان داشتند؛ اما اکنون، به دلیل فشار طالبان، این بخش عملاً نقش نیروهای امر به معروف را ایفا می‌کند. آن‌ها کنترل می‌کنند که مبادا کارمندان زن در برنامه‌ها با صدای بلند خندیده باشند یا حرکاتی داشته باشند که دست‌شان بالا رفته باشد. مسوولان رسانه‌ها تلاش می‌کنند تا برخی از زنان را در کار حفظ کنند، اما طالبان به دنبال کوچک‌ترین بهانه‌ای برای حذف زنان از رسانه‌ها هستند. به همین دلیل، بخش مدیریت کارمندان اکنون کاملاً مشابه نیروهای امر به معروف فعالیت می‌کند. افزون بر این، وزارت امر به معروف یک نماینده در هر رسانه دارد و گاهی نیروهای طالبان بدون اطلاع قبلی به دفتر سر می‌زنند و همه‌چیز را کنترل می‌کنند.
اخیراً، ریاست استخبارات طالبان فرمی ارسال کرده که تمام کارمندان رسانه‌ها باید جزییات اطلاعات کاملاً شخصی خود را در آن ثبت کنند، از جمله آدرس خانه و اطلاعات شخصی که شناسایی آن‌ها را بسیار آسان می‌کند.
وضعیت روحی تمام کارمندان زن در رسانه‌ها به‌شدت خراب است. همه‌ی ما تحت فشار روانی شدیدی قرار داریم و هیچ امیدی به آینده نداریم. هر روز با ترس به محل کار خود می‌رویم. مجریان زن همیشه نگران هستند که مبادا به‌صورت ناخواسته کلمه‌ای علیه طالبان از زبانشان خارج شود.
من و اکثر همکارانم عشق زیادی به روزنامه‌نگاری و کار در رسانه داریم. بیشتر ما در رشته‌ی ژورنالیسم تحصیل کرده‌ایم و علاقه‌مند به ادامه‌ی فعالیت در این حوزه هستیم.
ما با پذیرش خطرات جدی، به کار خود ادامه می‌دهیم. در شرایط فعلی، رسانه‌ها تنها جایی هستند که زنان هنوز می‌توانند کار کنند. اگر این فرصت را از دست بدهیم، دیگر جایی برای کار نخواهیم داشت.
کمیته‌ی مدیریت کارمندان به ما تأکید کرده که همیشه لباس‌های بلند، تیره و ترجیحاً سیاه بپوشیم. حتی هنگام استخدام، به افراد جدید اعلام می‌شود که نحوه‌ی لباس پوشیدنشان چگونه باید باشد.
ما حتی به مهمانان برنامه نیز پیش از دعوت اطلاع می‌دهیم که حتماً ماسک، لباس‌های بلند و گشاد و چادرهای بزرگ بپوشند.
پوشیدن ماسک در هر شرایطی آسان نیست، اما در هوای گرم واقعاً دشوار می‌شود. گاهی مجبور بوده‌ام پنج ساعت بدون وقفه ماسک بر چهره داشته باشم و در پایان روز دچار تنگی نفس شده‌ام.
زنان خبرنگار اجازه‌ی شرکت در کنفرانس‌های داخلی را ندارند؛ اما در کنفرانس‌های خارجی می‌توانند با همراهی یک محرم مرد سفر کنند.
در محیط‌های کاری نیز محدودیت‌های زیادی برای زنان خبرنگار و کارمندان زن وجود دارد. آن‌ها باید همیشه لباس‌های بلند و گشاد بپوشند و حق صحبت با همکاران مرد را ندارند.
پیش از حاکمیت طالبان، کار در رسانه‌های افغانستان اهمیت ویژه‌ای داشت. آزادی بیان وجود داشت و رسانه‌ها بدون محدودیت فعالیت می‌کردند. خبرنگاران از امنیت روحی و جسمی برخوردار بودند، شوق و انگیزه‌ی زیادی برای کار داشتند و امکان رفت‌وآمد آزادانه برایشان فراهم بود؛ اما اکنون، همه‌چیز تغییر کرده و شرایط کاملاً برعکس شده است.
